Deprem Öncesi, Anı ve Sonrası Ne Yapmalıyız?
Merhaba plaza ve ofis çalışanı. Sen de onbinlerce arkadaşın gibi camdan ofislerde çalışıyorsun ve belki de gününün yarısından fazlasını çalışarak geçiriyorsun. Malum Büyük Marmara Depremi yaklaştı ve işyerinde depreme yakalanırsak neler yapmamız gerektiği hakkında net bir planın olmadığını varsayıyoruz.
Jeofizik Mühendisi, Deprem Bilimci Dr. Savaş Karabulut ile yüksek katlı binaların durumunu, deprem öncesi yapılması gereken hazırlıklar, almamız gereken önlemler, deprem anında ve deprem sonrası uygulamamız gereken eylemler üzerine konuştuk.
Bunları Deprem Öncesi, Anı ve Sonrası olarak ayrı ayrı ele almak gerekirse;
Deprem Öncesi
Bilmemiz gereken ilk şey çalıştığımız ofisler, çok büyük ihtimalle 1 Ocak 2019 tarihinde yürürlüğe giren Yüksek Katlı Binalar Yönetmeliği öncesi inşa edildi. Bu yüzden binamızın yönetmeliklere uygun inşa edilip edilmediğini tespit etmemiz gerekmektedir. İlgili kamu kurumlarının bu binaları test etmesi sağlanmaldır. Zira bu tarih öncesi yapılan yüksek katlı yapılar için yönetmelik olmadığından uygun olmayan yapı sayısı ciddi boyutlarda olabileceği öncelikli olarak düşünülmelidir. Güvensiz bir yapıda deprem sonrası durumu düşünmek mümkün olmayacaktır.
İlk tatbikat derhal olmak üzere her altı ayda bir İş Sağlığı ve Güvenliği ekiplerince deprem, yangın söndürme ve ilk yardım tatbikatı yapılmalı ve her kata sorumlular atanmalıdır. Kat ve bina sorumlularına bu sorumluluk sebebi ile devlet tarafından istihkak verilmelidir. Sorumluluklarını sağlamadığı takdirde cezai müeyyide getirilmelidir.
Deprem esnasında yangın riski yüksektir. Mevcut yangın tüplerinin ve yangın söndürme sistemlerinin işler olup olmadığı kontrol edilmelidir. Olası elektrik kesintilerinde jeneratörlerin devreye girip yangın söndürme sistemini çalıştırıp çalıştıramayacağı tespit edilmelidir. Olası depremde asansörler devre dışı kalacaktır. Bu sebeple çalışanların depreme asansörde yakalanma ihtimali göz önüne alınarak ilgili yönetmeliklere uygun şekilde, deprem durumunda gerekli tedbirlerin alınması sağlanmalıdır.
Çalışma arkadaşlarımızla birlikte ofis içinde dar bir sivil savunma komitesi örgütlenmelidir ve depremin hemen ardından kimin ne yapacağı önceden planlanmalıdır. Depremlerde sizi birinci derecede kurtaracak olanın yanında çalıştığınız arkadaşınız veya binadaki biri olacağı unutulmamalıdır. Deprem anında aşağıda detaylandıracağımız güvenlik risklerine karşı görev paylaşımı yapılmalıdır.
Depremden sonra GSM hatlarının çökeceğini öngörmeliyiz. Mevcut operatör altyapıları afet anında haberleşme için yeterli değildir. Bu sebeple SMS ile sevdiklerimize ve şehir dışından belirlediğimiz bir kişiye bilgi vermemiz sağlıklı olacaktır. Bu kişiyi önceden belirlemeliyiz.
Deprem Esnası
Deprem ilk önce zayıf başlayıp birkaç saniye sonra şiddetlenecektir. O kısa süre içerisinde çalıştığınız masanın yanında yaşam üçgeninizin içinde cenin pozisyonunda depremin sonlanmasını beklemeliyiz. Kafamız yukarıda, gelecek tehlikeleri gözlemler durumunda da olmalıyız. Özellikle yoğun cam kullanımına bağlı olarak camların yanında durmamalı, bu konuda öncesinde tatbikatlarla nerede duracağımızı planlamalıyız. Kesici, delici herhangi bir cihaz veya üzerimize devrilecek ağır eşyaları sabitlemeliyiz.
Deprem sonlandıktan sonra ilk işimiz binanın tahliye edilmesi olacaktır. Bu noktada olabildiğiniz kadar sakin olmanız gerekmekte. Tahliye esnasında kesinlikle asansörleri kullanmamalıyız. Yangın merdivenlerinin uygun şekilde açık olduğuna emin olarak binayı yangın merdiveninden tahliye etmeliyiz.
Yüksek katlı binalarda 2 büyük risk bulunmaktadır. Bunların birincisi yangındır. Yeni nesil binalarda yangın söndürme sistemleri ve her katta yangın tüpleri bulunmaktadır ancak deprem anında olası yangınlara karşı bu sistemlerin işleyeceği pozisyona gelmesi için kontrol edilmelidir. Yangın görülmesi halinde hızlı ve basit müdahale ile bu yangın söndürülmelidir. Zira küçük bir yangın çok kısa bir sürede şiddetlenebilir.
Yine bu binalarda 2. Büyük güvenlik riski ise asansörde kalmış olması muhtemel insanların kurtarılmasıdır. Plazalarda çok fazla çalışanın olduğu gerçeğiyle onlarca kişinin asansörde kalması kuvvetle muhtemel olacaktır. İlgili görevlilerin ivedi şekilde asansörlerdeki çalışanları tahliye etmesi önemlidir.
Kendimizi ve çalışma arkadaşlarımızı tahliye ettiğimizi varsayıyoruz. Binanın dışına kendimizi attık ve etrafımızda yaralı arkadaşlarımızı göreceğiz. Yaralı arkadaşlarımızla birlikte bölgedeki açıklık bir alana sığınmamız gerekmektedir, zira artçı depremler olacağından moloz parçalarının binanın altındaki insanların üzerine düşme riski bulunmaktadır. AVM’lerden kaldığı kadarıyla bir deprem toplanma noktasına gitmeliyiz.
Sevdiklerimizin can güvenliğinden emin olmamız için deprem öncesi belirlediğimiz kişiye ve sevdiklerimize son durumumuzu ve yerimizi bildirir şekilde eski usül SMS atmalıyız. SMS bant genişliği düşük olduğundan mesajımızın iletilmesi kuvvetle muhtemeldir.
Yaralıları öncelik sırasına göre sınıflandırarak ilkyardım yapmalıyız. Bunun tıp dilinde ismi triyajdır. 15 milyon insanın yaşadığı bir şehirde sağlık ve kamu hizmetlerinde ciddi aksamalar beklenmelidir. Bu sebeple ilk yardım, yan masanızda çalışan yaralı arkadaşınızın hayata tutunması için çok önemlidir.
Deprem Sonrası
Yardıma ihtiyacı olan kişileri öncelik sırasına göre hastanelere sevk etmeliyiz. küçük yaralanmalara karşı ilkyardım konusunda yardım edecek arkadaşlarımızla programlı çalışmayı örgütlemeliyiz. Arabaları kullanmamak en güzel çözüm olacağından (yıkılmış binalar ve yollaraa yıkım gelmesi durumu karşısında) radyo ile yetkililerin yönlendirmesine göre hareket etmeliyiz.
Deprem sonra seferberlik durumunu da düşünerek, ailemizle iletişim kurmamız durumunda ihtiyaç olan yerde bulunmalıyız. Tsunami riskine karşı sahil ve dolgu alanlarını mümkün olduğunca kullanmamalı, elektrik hatları ve ağlarının altında durmamalı, toplanma alanında bilgiler ışığında hareket etmeliyiz.
